Een European Free Speech Network. Dat is waar we naartoe moeten volgens Alastair Donald, associate director van de Academy of Ideas. En daarvoor organiseerde hij op 4 en 5 september in Londen een conferentie die sprekers uit heel Europa samenbracht die zich zorgen maken om de vrije meningsuiting.
Alastair Donald en Claire Fox
Claire Fox, directeur van de Academy of Ideas, beet de spits af. In haar introductie haalde ze voorbeelden aan van strenge straffen voor online uitspraken, zoals de gevangenisstraf voor Lucy Connolly wegens een Facebookbericht over migranten. Ook besteedde ze aandacht aan de invoering van zogenaamde non-crime hate incidents in het Verenigd Koninkrijk. Fox waarschuwde voor eenzijdige benaderingen, waarbij 'het beschermen tegen schade' vaak neerkomt op subjectieve psychologische schade. Dit leidt volgens haar tot een klimaat van zelfcensuur en slachtofferschap.
Tijdens de conferentie kwamen ook bekommernissen naar voren over hoe activistische taal en beleidskaders rond diversiteit en inclusie het debat vernauwen in plaats van verruimen. Steeds vaker worden begrippen als 'haatspraak' of 'identiteit' zo ruim geïnterpreteerd dat kritische stemmen makkelijk kunnen worden buitengesloten.
Daarnaast werd er uitgebreid stilgestaan bij de rol van digitale platforms. Onder het mom van 'misinformatie' of brede en vage categorieën als 'haatspraak' of 'ongeautoriseerde activiteiten' worden accounts verwijderd. Tegelijkertijd erkenden sommigen dat er wel degelijk risico’s bestaan rond manipulatie en desinformatie, wat het des te moeilijker maakt om een evenwicht te vinden.
Persoonlijke verhalen onderstreepten de menselijke kant van het probleem. Niet alleen academici, maar ook kunstenaars en ondernemers getuigden soms emotioneel hoe omstreden uitspraken hen in de problemen hadden gebracht of zelfs tot hun canceling hadden geleid.
In Europa bestaan talloze initiatieven rond vrije meningsuiting. Toch waren er tot nu toe amper onderlinge contacten: de betrokken organisaties kenden elkaar nauwelijks, laat staan dat ze wisten waarmee de ander precies bezig was. Deze belangrijke conferentie wilde daar voorgoed verandering in brengen. Door bruggen te slaan, kennis te delen en samenwerking te stimuleren.
Dr. Astrid Elbers
Universiteit Antwerpen
De auteur is kernlid van Hypatia