'De meeste vrouwelijke studenten hebben liever een rijke man dan zelf een carrière na te streven'. Dat berichtte de SonntagsZeitung twee jaar geleden over een onderzoek van twee hoogleraren aan de Universiteit van Zürich. Het krantenartikel ontkende een wekenlange storm van verontwaardiging. Het onderzoek is ondertussen gepubliceerd in een prestigieus tijdschrift. De universiteit is altijd achter haar personeelsleden blijven staan.
Margit Osterloh (afbeelding Suzanne Schwiertz, CC BY-SA 4.0)
Hoogleraar sociologie Katja Rost en emeritus hoogleraar economie Margit Osterloh hadden van het universiteitsbestuur van de Universiteit van Zürich de opdracht gekregen om te onderzoeken waarom het aandeel vrouwen onder studenten meer dan 50 procent bedraagt, terwijl het onder hoogleraren slechts rond de 25 procent ligt. Dit fenomeen wordt in vaktermen de 'leaky pipeline' genoemd, waarbij het aandeel vrouwen afneemt naarmate de hiërarchie toeneemt. Hun conclusie was dat niet discriminatie primair verantwoordelijk is voor het afnemende leiderschap, maar eerder de verschillende voorkeuren van vrouwen en mannen. Over het algemeen zijn vrouwen minder gefocust op hun carrière en hebben ze andere prioriteiten in het leven.
Het academisch feministische milieu reageerde geschokt, omdat het onderzoek vrijwel alles tegensprak wat al lang over de discriminatie van vrouwen in de academische wereld werd beweerd. Er werden open protestbrieven geschreven, waaronder een door 88 vrouwelijke professoren van de ETH Zürich. Een petitie verzamelde bijna 3000 handtekeningen. Journalisten schreven talloze artikelen waarin ze uitlegden waarom zo'n onderzoek niet serieus kon worden genomen. En wekenlang werden de auteurs belasterd en beledigd.
Oude blanke mannen
Critici verweten de hoogleraren dat hun onderzoek 'onwetenschappelijk' was en geen peerreview had ondergaan. Maar het onderzoek was op dat ogenblik nog niet gepubliceerd en zat nog volop in dat peerreview-proces. Onder die critici was ook de prominente ETH-psycholoog en inlichtingenonderzoeker Elsbeth Stern. Tijdens een paneldiscussie aan de Universiteit van Zürich vernederde ze de twee auteurs tegenover honderden studenten door te beweren dat het onderzoek niet eens het niveau van een bachelorscriptie had. En tijdens diezelfde bijeenkomst zei psycholoog Markus Theunert dat de twee auteurs zich gedroegen als 'oude blanke mannen'.
Niettegenstaande de kritiek over 'onwetenschappelijkheid' heeft de studie inmiddels het uitgebreide peerreviewproces doorstaan en is onlangs gepubliceerd onder de titel 'Exploring the Leaky Pipeline' in de European Management Review, een gerespecteerd wetenschappelijk tijdschrift dat slechts 10 procent van de ingezonden artikelen accepteert.
Academische vrijheid intact
Toch was de publicatie niet voldoende om alle critici de mond te snoeren. Elsbeth Stern bijvoorbeeld, bleef zich ergeren aan 'hoe de auteurs hun doel voorbijschoten en conclusies trokken die niet onderbouwd werden'. De uitspraken van de twee auteurs zouden bovendien niet bevorderlijk zijn voor vrouwen in de academische wereld.
Margit Osterloh neemt deze kritiek niet serieus. Voor haar is de publicatie van het onderzoek een afgesloten hoofdstuk. 'Het was allemaal pijnlijk', zegt ze, maar ze prijst de Universiteit Zürich die zelfs tijdens de grootste storm achter haar en haar collega stond. 'Dit laat zien dat de academische vrijheid in Zwitserland nog steeds intact is.'
Dr. Astrid Elbers
Universiteit Antwerpen
De auteur is kernlid van Hypatia